Alevilikte ve Alevilerde Cennet ve Cehennem

Semavi dinlerin tamamı kendisini cennet ve cehennem tasavvuru üzerinden şekillendirmiştir. İslam dini de, diğer kitaplı dinler gibi; ölümden sonra cennetin ve cehennemin varlığına ilişkin bir kuramsal salınımla örgülenmiştir. Bu dünyada yapılacak iyiliklere ve kötülüklere bağlı olarak, öte dünya diye adlandırılan, ölümden sonraki yaşamda, cennete veya cehenneme gidileceğini ileri süren bir ”mantığa” dayanmaktadır islam. İslam dinine göre; sevap ve günah gibi kavramların, tabir yerindeyse matematiksel bir karşılaştırmasından sonra açığa çıkacak sonuca göre, insanın mükâfat ve cezalandırılma dozajları ortaya çıkacaktır. Bu anlamıyla İslam dininde, sevap ve günah kavramları, cehenneme ve cennete giden yolların anahtarları olarak değerlendirilmektedir.

Alevi inancında ise; cennet ve cehennem gibi kavramlar bulunmamaktadır. Bu felsefe ”cennet de cehennem de bu dünyadadır” diyerek, kutsiyet atfetmiş olduğu evrene ve doğaya bir önem vermektedir. Alevi felsefesine göre ölümden sonra, diğer semavi dinlerde ve dahi İslam’da olduğu gibi bir sorgulama süreci yaşanmayacaktır. Bu inanç, yanlışların ve doğruların öte dünya diye adlandırılan farazi bir mekânda değil; aleviler tarafından ‘ulu divan’ diye adlandırılan, yaşamın bin bir çeşit evresinde var olduğu söylenen, bir sürekli değişim hali içerisinde gerçekleşen bir soğulama hali olduğunu belirtmektedir. Yine Alevi inancında sevap ve günah gibi kavramlara rastlanmaz. Bu inançta günah yerine yasak gibi başka muhtevaya sahip bir kavram bulunmaktadır. Bu felsefe sevap gibi bir kavramı; cennete gidebilmek için gerekli olan puanı toplama derdinde olan ve bu uğurda çetrefilli matematiksel işlemlere ihtiyaç duyan insanların tutarsız bir uydurması olarak tanımlar. Alevi felsefesi sevap gibi bir kavramı; yapılan iyiliğin, sevap almak için yapılmasını, yani cennete gidebilmek için yapılmasını öğütlediğinden, içtenlikle yapılmamış bir eylem olduğunu belirtir. İyiliği ve yardımı bile ihtiyacı olan için değil de, uygulayanın kendi çıkarları için yapılan bir eylem derekesine indirdiğini düşündüğü bu kavramı reddeder.

Alevi felsefesi, cenneti cehennemi ve İslam’da öte dünya diye adlandırılan ve orada var olduğu ifade edilen tüm her şeyi reddeder.

Ayrıca, “yol bir sürek bin birdir” gibi Aleviliğin varoluş kuramını, en öz ve en dolaysız biçimde anlatan felsefe; ölen her canlının bu dünyada tekrardan farklı donlar/canlar biçiminde varlığını devam ettireceğini belirtmektedir. Cenneti ve cehennemi bu dünya içerisindeki döngüler olarak tanımlayan bu anlayış; “cenneti de cehennemi de başka cihanda arama” gibi bir argüman ileri sürmektedir.

”Ya düşer, ya dayanır, ya uçar

Kıl gibi köprüden adem mi geçer”

(Yunus Emre)

”Kıldan köprü yaratmışsın, gelsin kullar geçsün deyü

Hele şöyle bir duralım, yiğit isen geç a tanrı”

(Kaygusuz Abdal)

”Kötü ve çirkin işlerle uğraşan insanlar haktan uzaklaşmışlardır, cehennem işte budur. Cennetle cehennemi başka yerde aramak saçmalıktır”

(Şeyh Bedreddin)

”Ey dostum ölenler geri dirilmez, orda sual sorulması yalandır

Cennet cehennem hepsi burda, orda mahşer kurulması yalandır”

(Kul Ahmet)

”Yaratmışsın bağı cennet, kulların etsinler sohbet

Cehennemi niçin yaptın, be akılsız koca tanrı”

(Kaygusuz Abdal)

”Tekkede camide havra kilisede, saatler günler aylar ve her senede

Cennet cehennem davası hep boş laflar, kim sordu fikrimizi bu meselede”
(Ali Celalettin Ulusoy)

” ‘Irmaklarından şaraplar akacak’ diyorsun,

Cennet-i ala meyhane midir?

‘Her mümin’e iki huri vereceğim’ diyorsun,

Cennet-i ala kerhane midir?”

(Ömer Hayyam)

”Bize aşk şarabında sun saki, bize cennetteki kevser gerekmez”
(Yunus Emre)

”Dünyayı boş sanma hey kuru kafa, cennet cehennemi dünyada tek bil

Aldanma kürsüde söylenen lafa, eder vaiz sözün efsane teşkil”
(Naci)

”Kul Ahmet’im ayrı hudut bilmeyiz, biz ilimden başka kuvvet bilmeyiz

Bu dünyadan başka cennet bilmeyiz, huriler dolaşır türabımıza”

(Kul Ahmet)